اکتشاف نفت یک دانش و مهارت قدیمی و کاربردی است که با جمع آوری قیر از تراوش‌ها و چشمه‌های نفتی، به قلمرو علم وارد شد.

بشر از زمانهای بسیار قدیم با نفت و گاز آشنایی داشته و از تراوشهای سطحی آن استفاده  می‌کرد، اکتشاف نفت یک دانش و مهارت قدیمی و کاربردی است که با جمع آوری قیر از تراوشها و چشمه‌های نفتی، به قلمرو علم وارد شد. در آن زمانها انسان از نفت برای مصارف پزشکی، گرمایی و همچنین در عایق کاری استفاده می‌کرد.

شکل ١ – خروج گاز از سطح زمین در رامهرمز . این گاز طریق گسلها و شکستگی‌ها از اعماق به سطح زمین راه یافته است.

قدیمی‌ترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس(Anticline Theory)است. کاربرد این نظریه برای یافتن نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت.

تا اواسط دهه ١٩٢٠ ، تهیه و استفاده از نقشه های سطحی و طاقدیسها  ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینه‌ای به صورت تصادفی رخ می‌داد.

اولین نمودارهای ژئو فیزیکی درون چاهی برای نخستین بار در سال ١٩٢٧ در فرانسه و برای اندازه‌گیری  میزان تخلخل و آب اشباع شدگی بکار گرفته شد.

در سالهای دهه  ١٩٧٠ با پیشرفت در کسب و پردازش اطلاعات لرزه‌ای و نیز استفاده از کامپیوترهای سریع برای این منظور، نیمرخهای لرزه‌ای بسیار دقیق حاصل شد که این مقاطع سیمای عمومی درون زمین را به خوبی مشخص می‌کنند.

مراحل مختلف اکتشاف ذخایر هیدروکربنی

با تصمیم به انجام اکتشاف در یک ناحیه، برنامه مدون مطالعه آن ناحیه یا بلوک اکتشافی که شامل چند مرحله است، تهیه می‌شود. در صورتی که نتایج رضایت بخشی از هر مرحله بدست آید مراحل بعدی اجرا می‌شود. دلیل این کار نیز هزینه بالای فعالیتهای اکتشاف نفت بویژه حفاری اکتشافی است. این مطالعات عبارت است از:

در این مرحله از عکسهای هوایی، نقشه‌های زمین شناسی، روشهای سنجش از دور، مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی و ... استفاده می‌شود. باید به این نکته هم توجه داشت که مطالعه چینه شناسی، رسوب شناسی و تکتونیکی منطقه، قراین و شواهد سطح الارضی هم از اهمیت بالایی برخوردار است. 

٢-بررسی‌های مغناطیس سنجی و گرانی سنجی

توضیح این که شتاب جاذبه‌ی زمین در قسمتهای مختلف زمین، با توجه به تغییر ساختار‌های زمین شناسی و همچنین تغییر ماهیت لا‌یه‌های موجود در آن بخش از زمین، تغییر می‌کند. هر اندازه که لا‌یه‌ها دارای چگالی بیشتری باشند، یا آن که لا‌یه‌های چگال‌تر در فاصله‌ی کمتری از سطح زمین قرار داشته باشند، نیروی جاذبه‌ی بیشتری ایجاد می‌کنند؛ به دلیل آن که لا‌یه‌هایی که در عمق بیشتری قرار دارند، فاصله آنها در طاقدیس‌ها از سطح زمین کمتر می‌شود و تفاوتی را در شتاب ثقل نسبت به نقاط اطراف ایجاد می‌کند. این نشانه می‌تواند عامل شناسایی طاقدیسها باشد.  

٣-بررسی‌های لرزه شناسی

برای ایجاد امواج لرزه‌ای از مواد منفجره و سایر چشمه‌های انرژی و برای آشکارسازی حرکت حاصل در زمین، آرایه‌هایی در لرزه سنجها یا ژئوفونها بکار می‌رود. داده‌ها را معمولا” روی نوار مغناطیسی ثبت می‌کنند. با استفاده از نتایج بدست آمده از داده‌ها تفسیر زمین شناسی به سادگی میسر است.

٤-حفر چاههای اکتشافی 

اطلاعات حاصل از چاههای اکتشافی به متخصصین اکتشاف کمک می‌کند که سازند مخزن نفتی و سازندهای بالای آن را به خوبی شناسایی و خطاهای خود را در روشهای قبل اصلاح کنند.

-ترتیب قرار گرفتن سازندهای مختلف در عمق زمین.

-ضخامت مخزن.

-مرز لایه‌های زمین شناختی، جنس و شیب هر لایه، برخی از ویژگیهای سنگ مخزن از جمله میزان تخلخل و درجه ی اشباع آن از سیالهای مختلف و دمای مخزن با انجام عملیات چاه پیمایی(Well Logging)شناسایی می‌شود.

تطبیق همه اطلاعات اکتشافی و مدل سازی مخزن

اولین چاه اکتشافی نفت در سال ١٧٤٥ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ١٨٥٩ در پنسیلوانیا حفاری شد.

نفت در سال ١٨٨٠ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفا ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود. بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی می‌توانند در حوزه‌های غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینه‌ای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد.

بعد از این زمان، با پیدایش روشهای نوینی نظیر مغناطیس سنجی، گرانی سنجی و مطالعات لرزه‌ای اکتشاف نفت وارد مرحله تازه‌ای شد و راه برای پی بردن به آنومالی‌ها و ساختارهای زیرسطحی غیرقابل مشاهده از سطح هموار شد. این فناوریها به تشخیص موقعیت پی سنگ و آنومالی‌های دیاپیریک کمک می‌کنند و به طور کلی یک شمای کلی از ساختارهای زیرسطحی را آشکار می کنند.

در دهه  ١٩٦٠پیشرفت شاخه‌های مختلف علوم زمین شناسی نظیر میکروپالئونتولوژی (مطالعه فسیل جانداران ریز قدیمی) و ارائه  مدلهای رخساره‌ای تاثیر قابل توجهی در اکتشاف نفت داشت.

از دهه ١٩٨٠ تاکنون توسعه صرفا بصورت پیشرفت در فناوریهای گذشته و نیز معرفی نرم افزارهای مختلف کامپیوتری بوده که باعث شده است اکتشاف هیدروکربن‌ها آسانتر، سریع تر و مطمئن تر انجام شود.

از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تامین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی مانده است.

١- بررسی زمین شناسی ناحیه برای پی بردن به وجود شرایط لازم برای تولید هیدروکربن.

از این دو  روش برای شناسایی مخازن نفتی‌ که ساختارهای مشخص و معینی (مثل طاقدیس) در اعماق کم دارند، استفاده می‌شود. البته با روش مغناطیس سنجی تلوریک ( Telluric ) می‌توان مخازن تا حدی عمیق را نیز شناسایی کرد. در روش ثقل سنجی اساس کار این گونه است که تغییر شتاب جاذبه ثقل در نقاط مختلف را می‌توان به تغییر ماهیت سنگ یا تغییر ساختار، مخصوصا ساختارهای طاقدیس نسبت داد.

اساس کار روش مغناطیس سنجی تلوریک براین است که میدان مغناطیسی طبیعی زمین را می‌سنجد، اما اگر سنگی وجود داشته باشد که خود میدان مغناطیسی اضافی ایجاد کند، با استفاده از دستگاههای مغناطیس سنج شناسایی می‌شود. از آ‌ن‌جایی که برخی از سنگهای رسوبی خود مغناطیسه هستند و میدان مغناطیس اضافی ایجاد می‌کنند، به کمک این دستگاه می‌توان ضخامت این لا‌یه‌ها را تا حدودی مشخص کرد. باید توجه داشت که جنس سنگ مخزن و منشا از سنگهای رسوبی است.

بررسی‌های لرزه‌ای، مهمترین روش از میان سه روش پی جویی ژئوفیزیکی است. روش اصلی اکتشاف لرزه‌ای عبارت است از ایجاد امواج لرزه‌ای و اندازه‌گیری زمان لازم برای رسیدن امواج از چشمه‌ها به یک سری گیرنده ( ژئوفون) که معمولا” در امتداد یک خط مستقیم به سوی چشمه‌ها چیده می‌شوند.

امروزه روشهای لرزه‌ای پیشرفت زیادی کرده است و در دریا و خشکی از روشهای لرزه نگاری ٣ بعدی و ٤ بعدی برای کشف یا شناسایی بهتر ساختارهای تحت الارضی استفاده  می شود.

اکتشاف ژئوفیزیک ، دستگاه ژئوفیزیکی ، خرید و فروش معدن، معرفی دستگاه و تجهیزات ژئوفیزیک، ژئوفیزیک آب زیرزمینی، ژئوفیزیک معدن ، ژئوفیزیک نفت ، تجهیزات ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک زمینی ، فروش معدن، ژئوفیزیکهوایی ، ژئوفیزیک دریایی ، اکتشاف ژئوفیزیکی معدن، ژئوفیزیک آبیابی ، اکتشاف آب زیرزمینی ، اکتشاف آبهای زیرزمینی ، ژئوفیزیک اکتشافی نفت ، ژئوفیزیک اکتشافی معدن ، ژئوفیزیک اکتشافی آب ، اکتشاف معدن ، اکتشاف نفت ، اکتشاف نفت و گاز ، اکتشاف آبهای زیرزمینی ، اکتشاف ژئوفیزیکی آب ، اکتشاف ژئوفیزیک نفت ، تعیین محل حفر چاه ، ژئوفیزیک مهندسی ، مهندسی ژئوفیزیک ، اکتشاف ژئوفیزیکی سرب ، ژئوفیزیک چاه آب ، اکتشاف ژئوفیزیکی آهن ، اکتشاف ژئوفیزیکی مس ، دستگاه ژئوفیزیکی ، ژئوفیزیک آبهای زیرزمینی ، اکتشاف ژئوفیزیکی آب زیرزمینی، ژئوفیزیک چاه آب زیرزمینی، آب زیرزمینی ، دستگاه ژئوفیزیک ، آبیابی ژئوفیزیک ، آبیابی ژئوفیزیکی ، اکتشاف ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک چاه ، ژئوفیزیک آبیابی ، اکتشاف ، ژئوفیزیک ، ژئوفیزیکی ، تجهیزات ژئوفیزیک ، آبیابی ، آب یابی ، آبهای زیرزمینی ، هیدروژئوفیزیک ، معدن ، معادن ، نفت ، اکتشافات نفت، اکتشاف معدن، ژئوترمال، آبگرم، زمین گرمایی ، اکتشاف معدن آهن ، اکتشاف معدن سرب ، اکتشاف معدن روی ، اکتشاف معدن مس ، اکتشاف معدن منگنز ، تجهیزات ، دستگاه ، دستگاه ژئوفیزیک ، دستگاه ژئوالکتریک ، نرم افزار ژئوفیزیک ، ژئوفیزیک ، زلزله شناسی ، لرزه نگاری ، لرزه نگاری انکساری ، لرزه نگاری انعکاسی ، ژئوالکتریک ، قطبش القایی ، مقاومت ویژه الکتریکی ، مغناطیس سنجی ، الکترومغناطیس ، مگنتوتلوریک ، تلوریک ، مگنتومتر ، گرانی سنجی ، ژئورادار ، گراویمتری ، چاه پیمایی ، حفاری چاه ، شرکت حفاری ، چاه پیمایی ، چاه نگاری ، زمین شناسی، معدن ید، ید، معادن ید.