برنامه چهارم توسعه وزارت نیرو را موظف کرده که در مقطعی 5ساله 25 درصد یعنی معادل 5/1 میلیارد متر مکعب از اضافه برداشت منابع آب‌های زیرزمینی را جبران کند

اما رشد بیلان منفی دشت‌های کشور، نشان از حرکت معکوس در اجرای این هدف طی سال‌های اخیر دارد

تنها در مناطق کرمان، رفسنجان، سیرجان، نهاوند و زرند، در اثر برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی افت سطح آب که مقدار آن در سطح استان از 22 سانتی متر تا 3 متر در سال اعلام می‌شود، به‌طور متوسط سالی 90 سانتی‌متر تا یک متر زمین نشست می‌کند؛

فرونشست زمین در دشت رفسنجان، ترک در ساختمان‌ها، شکاف در زمین‌های کشاورزی و شکسته شدن لوله جدار چاه‌ها را طی سنوات قبل به همراه داشته است.

به گفته مدیرعامل پیشین آب منطقه‌ای کرمان، کل برداشت اضافی از دشت‌های کشور 6 میلیارد متر مکعب است که یک میلیارد متر مکعب آن به کرمان اختصاص دارد.

سیدمهدی موسوی، در گفت‌وگو با همشهری میزان نفوذ آب‌های زیرزمینی استان کرمان را 6/5 میلیارد متر مکعب ذکر کرده و میزان برداشت از آنها را 7/6 میلیارد متر مکعب می‌داند که در واقع با برداشت منفی 1/1 میلیاردی مواجه است.

اگر چه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی تجدید‌شونده و غیرتجدید‌شونده راهکاری برای شرایط خاص به‌ویژه در دوران خشکسالی است؛ اما مهم‌تر از آن تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی است.

برداشت بیش از اندازه از ذخایر آب‌های زیرزمینی، دگرگونی بافت خاک و در نهایت  به هم خوردن قدرت پایداری خاک را به همراه دارد  و  موجب نشست لایه‌های مختلف آن می‌شود که البته نباید از خطرات  آن از جمله  خرابی ساختمان‌های مسکونی، تجاری، زمین‌های کشاورزی و روستاها در کنار از دست رفتن منابع آب شیرین هم غافل بود.

در کنار عوامل فوق، نفوذ آب شور و بی‌کیفیت شدن آب‌های شیرین است که مدیرعامل پیشین آب منطقه‌ای استان کرمان به آن اشاره می‌کند به‌طوری که« ای.سی» آب را در برخی از مناطق کرمان به 10 هزار هم رسانده است.

منابع آب زیرزمینی زمانی رو به کاهش می‌رود که بدون هیچ‌گونه تغذیه طبیعی فقط از آنها برداشت شود، رویه‌ای که هم‌اکنون در کشور جریان دارد و تخلیه آب زیرزمینی بدون توجه به میزان تغذیه آن با روندی صعودی، سیر نزولی سطح آب را دنبال می‌کند. این در حالی است که تغذیه مجدد یک سفره زیرزمینی به هزاران سال زمان نیاز دارد.

موسوی در این خصوص توضیح می‌دهد: در حالی متوسط بارندگی در کشور 251 میلیمتر است که این عدد در استان کرمان تنها 134 میلیمتر بوده و با این حساب آبی برای تغذیه دشت‌ها نمی‌ماند.

وی با نامناسب خواندن وضعیت دشت‌ها، می‌گوید: افت آب زیرزمینی در این استان از 22 سانتی متر تا 3 متر متغیر است که تنها راه‌حل آن جلوگیری از هدرروی5/4 میلیارد مترمکعبی آب کشاورزی است.

موسوی مجموع میزان آب قابل استحصال در استان کرمان را 7/6 میلیارد متر مکعب آب زیرزمینی و تنها 8/0 میلیارد مترمکعب آب سطحی اعلام می‌کند که 95 درصد آن با هدرروی 70 درصدی در بخش کشاورزی، 4 درصد در بخش شرب و یک درصد در صنعت برداشت می‌شود.وی میزان هدرروی آب در بخش شرب و صنعت را به‌ترتیب 30 و یک درصد ذکر می‌کند و خواستار ممانعت از هدرروی آب کشاورزی می‌شود.

تکلوزاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان نیز کنترل دشت‌ها را در حوزه شرکت آب منطقه‌ای می‌داند و درخصوص وظایف و اقدامات بخش آبخیزداری این سازمان به ذکر این نکته اکتفا می‌کند که برداشت از دشت‌ها به قدری زیاد است که اقدامات ما بی‌تاثیر است.

وی در گفت‌وگو با همشهری بیلان منفی یک میلیارد مترمکعبی برداشت از سفره‌های زیرزمینی کرمان را مورد اشاره قرار داده و می‌گوید: هر سال سطح آب در دشت‌ها و سفره‌های زیرزمینی کمتر می‌شود که این موضوع سطح کمی و کیفی آب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

تکلوزاده با اعلام اینکه این مشکل در تمامی دشت‌های کرمان وجود دارد، می‌افزاید: دشت رفسنجان یکباره یک متر پایین رفته است و یا در برخی مناطق دیگر شاهد فرو نشستن 2 تا 3 هکتاری یکباره زمین بوده‌ایم.نمونه‌های یادشده هشداری است برای آنکه به نجات سفره‌های زیرزمینی بشتابیم.